De Gouden Veeg

De eeuw staat er wat verloren bij. Vroeger was hij een stuk populairder dan tegenwoordig. Maar nu is zijn glans er toch van af. Het is pas vijftien jaar geleden dat een VOC-mentaliteit iets was om trots op te zijn. Samen met de nieuwe golf emoties over ons slavernijverleden is daar radicaal een eind aan gekomen en nu zit hij in het verdomhoekje. Er was heel wat mis, dat ziet hij zelf ook wel, maar was alles fout?

Onlangs stond ik twee keer oog in oog met de zeventiende eeuw. Voor het eerst bracht ik een bezoek aan Hofwijck, de buitenplaats van Constantijn Huygens. Huis en tuin ontwierp hij zelf en bepaald niet onverdienstelijk. Constantijn was nog veel meer, onder meer dichter van prachtige verzen. Lees zijn ‘Op de dood van Sterre’ maar. Mooier rouwgedicht is niet vaak geschreven. In zijn hoedanigheid van secretaris en vertrouweling van stadhouder Frederik Hendrik bezocht hij in 1628 het atelier van twee jonge onbekende Leidse schilders om een werkje voor Frederik aan te schaffen. Het werk van Jan Lievens vond hij aardig, maar de schilderijen van het andere ventje, die Rembrandt van Rijn bleek te heten, vond hij meteen geniaal. Voor het eerst ook nam ik een kijkje in het depot van Erfgoed Leiden en Omstreken. Vol trots liet de gids ons een rekening zien, in 1631 uitgeschreven door een nog steeds jeugdige Rembrandt voor de vader van een leerling. De molenaarszoon zou krap een jaar later van zijn geboortestad naar het bruisende Amsterdam vertrekken. De rest is geschiedenis.
Heb ik het wel een beetje gehad met alle aandacht voor Rembrandt – op zijn Amsterdamse portretten ben ik wel uitgekeken –  er zijn zoveel andere zeventiende Hollandse meesters om van te genieten. Frans Hals bijvoorbeeld, waar de levendigheid van de doeken afspat, Vermeer, juist vanwege de serene rust en het mysterieuze licht van zijn schilderijen of Pieter de Hooch die ineens weer volop in de belangstelling staat. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Dan zijn er ook dichters als Vondel en Hooft, filosofen als Spinoza en rechtsgeleerden als Hugo de Groot. Christiaan Huygens, de zoon van Constantijn, werd de grootste geleerde die dit land ooit heeft voortgebracht. Afijn, hier stop ik maar.

Laat die Gouden eeuw toch gewoon de Gouden Eeuw zijn en ons met belangrijker zaken bezighouden. En als dat echt te veel gevraagd is, is Goudveeg Eeuw misschien een ideetje?

8 gedachten aan “De Gouden Veeg”

  1. Mooie overpeinzing Jose. Hofwijck staat ook hoog op mijn lijstje van ‘nog te bezoeken plaatsen in Nederland’. Er is zoveel moois en belangrijks gedaan in die periode!

  2. Heerlijk item!
    Laat het maar lekker ‘de Gouden Eeuw’ heten. We moeten het goed in de tijd plaatsen…. en onszelf niet boven hen stellen!
    De nadruk op de zwarte kant moet er zijn want we moeten ervan leren (waarvoor bestaat anders ons mooie vak Geschiedenis) maar de nadruk op het goede mooie en unieke verdient des te meer aandacht. Al die zwarte kanten waren er zonder onze Gouden Eeuw ook. Slavernij was al 100 jaar voor de oprichting van de WIC een winstgevende business in Spanje en Portugal en honderden jaren eerder, voordat de eerste Portugees met een zeilbootje de oceaan op durfde, gingen de slaven karavanen al te voet (hoger sterfte percentage dan de afgrijselijke slavenschepen) met dikke winst naar het Midden Oosten. De uitgebuite werkers in de akelige werkplaatsen van de steden? Deze ellende was er allemaal voor de Gouden Eeuw ook, maar dan zonder de kansen van de Gouden Eeuw. Natuurlijk was een slaaf toen kansloos om te profiteren van deze vooruitgang en was een deel van de arme stadswijken (terecht ‘ urban graveyards’ genoemd) gedoemd, maar toch is toen een vooruitgang in gang gezet, waar uiteindelijk vele, ook uit die groepen, hebben geprofiteerd.
    Tot slot: vergeet niet dat we sinds WO II een ongekende Gouden Eeuw beleven die op alle continenten voor vooruitgang zorgt, behalve Afrika. Dit continent is door ons economisch systeem een steeds armer wordend drama, geregeerd door aanvoerders van kindsoldaten. Zijn wij net zo schuldig als de slavenhandelaar die zonder wroeging van zijn Gouden Eeuw geniet? Tuurlijk niet, als je zo’n slaaf afbeult zie je toch zelf ook wel dat je fout zit??!!
    Oh-ja: het mobieltje waar je dit op leest kon alleen maar worden geproduceerd dankzij coltan, een grondstof die uitsluitend in Midden-Afrika voorkomt en deze regio in een kindsoldaten-rampgebied heeft veranderd.
    Zie vn.nl/bloedmobieltjes .
    Kortom: geniet van het mooie van de Gouden Eeuw, Rembrandt, Jan Luyken en Anthony Leeuwenhoek en manoeuvreer de kritiek naar onszelf.

    1. Beste Jacques,
      Al eens een Fairphone overwogen? Niet helemaal brandschoon, maar wel schoner dan de ander telefoons….. 😉

  3. José, ben ik het mee eens. Kunnen we niet naar historie kijken met de blik dat er altijd van fouten geleerd kan worden? Met de kennis van nu waren ook de Romeinen geen lieverdjes , kunnen alle reliegies de prullenbak in ( om maar wat te noemen)en kunnen alle voorgaande culturen wel de schroothoop op omdat er nergens sprake is geweest van gelijkheid van man en vrouw. Daarom is geschiedenis juist zo belangrijk : om te zien waar we uit vandaan komen , wat ons gevormd heeft en te zien dat we af en toe bijna in dezelfde val lopen en weer achter de volgende schreeuwer aanlopen zonder bij ons zelf te rade te gaan, onze eigen plussen en minnen te wegen en verantwoording te nemen voor onze eigen daden zonder een zondebok nodig te hebben.

    1. Hoe kan ik Jan Luyken vergeten? Voorbode van een nieuwe tijd ook nog!
      en wat dacht je van Simon Stevin of Anthony van Leeuwenhoek?

Laat een antwoord achter aan Jose Niekus Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *